De UCK organiseerde op 25 oktober jl. een discussiebijeenkomst over de 'verloedering of ontwikkeling' van de Nederlandse taal. Daarin kwamen taalmissers in de media aan de orde. Taalkundig fenomeen René Luijcx testte onze kennis en gaf ons op verzoek 'huiswerk' mee. Nu is het tijd voor de oplossingen en de uitleg daarbij.

Onderstaande voorbeelden van zinnen met taalfouten zijn door René Luijcx voor ons samengesteld. Verschillende soorten fouten zitten erin (uit de door René gehanteerde rubrieken: verwijswoorden, getal, ontleden, stijl, grammatica, woordgebruik en betekenis). René Luijcx is beschikbaar voor het geven van workshops. Bijvoorbeeld 'Taalfouten leren herkennen en vermijden' en 'Zinsontleding voor meer begrip van taalkundige structuren'.

Namens de UCK-programmacommissie,
Met vriendelijke groet, Katja Wetsteijn

Hierbij publiceren we de correcte versie van de tekst, met het soms fanatieke commentaar van René:

1. Er is nu behoefte aan leiderschap die knopen doorhakt in Europa.
►VERWIJSWOORDEN: het leiderschap, dus: ……… dat knopen doorhakt.
2. Zegt u dat ook tegen uw vrienden? Jazeker, dat zeg ik ook tegen hun.
►GRAMMATICA: hun wordt gebruikt als datief/meewerkend voorwerp; hier staat er een voorzetsel (tegen) voor, dus moet het zijn: hen
3. …. dan zou dat die AOW’ers die dat betreffen toch ook niet onverschillig laten.
►ONTLEDEN: de AOW’ers betreffen niet (zijn geen onderwerp); dat betreft (dat is onderwerp en enkelvoud, dus: betreft)
4. Wij zagen hoe de toon in het debat consequenties hadden die verder gingen dan wij wenselijk achtten.
►ONTLEDEN: de toon had consequenties; toon is onderwerp en enkelvoud, dus: had)
5. Zowel staatsrechtelijk als taalkundig ondeugdelijke uitspraak van fractievoorzitter aan vooravond van prinsjesdag: De vraag is of er nu een kabinet gaat komen die verstandige maatregelen voor de toekomst neemt.
►VERWIJSWOORDEN: het kabinet, dus: het kabinet dat maatregelen neemt. Bovendien onzin, omdat er op prinsjesdag een bestaand kabinet zit (verantwoordelijk voor begroting en troonrede), niet komt.
6. Hoofdredactrice van Opzij: Vrouwen kunnen heel open en eerlijk schrijven over wat ze bezig houden.
►ONTLEDEN / LOGICA: de vrouwen houden niks bezig; iets (wat) houdt juist die vrouwen bezig: verwisseling van onderwerp en lijdend voorwerp, oorzaak en gevolg.
7. Het kabinet doet onvoldoende om haar klimaatdoelen te halen.
►VERWIJSWOORDEN: naar het kabinet (onzijdig, niet vrouwelijk) verwijs je met zijn.
8. Boekbespreking op Radio 1: Nu zijn er al heel veel van die boekjes. Waarom is deze beter?
►VERWIJSWOORDEN: deze boekje?! Klinkt echt stupide. Het moet dit zijn.
9. Over het verschijnsel van tot mislukken gedoemde protesten: …….. en daarom is het ook geen lang leven beschoren.
Beter??: …….. en daarom zijn die protesten ook geen lang leven beschoren.
►ONTLEDEN: Nee, natuurlijk niet. Niet die protesten zijn het onderwerp (maar meewerkend voorwerp / datief), maar geen lang leven. En dat is enkelvoud, daarom is (aan / voor) die protesten geen lang leven beschoren.
10. N.a.v. het overlijden van Hella Haasse: Er zijn natuurlijk weinig mensen die, net zoals zij, zo lang en zo veel geschreven heeft.
►ONTLEDEN: weinig mensen (dat is nl. het onderwerp) hebben veel geschreven. Als je het dichtstbijzijnde woord (zij, Hella Haasse) gemakshalve maar als onderwerp behandelt, heb je geen idee van zinsconstructie.
11. Dat misbruik van arbeidsmigranten door malafide uitzendbureaus moet gewoon met kop en schouders worden uitgeroeid.
►STIJLFOUT (contaminatie = besmetting): iets / iemand steekt met kop en schouders boven iets / iemand anders uit; uitroeien doe je met wortel en tak.
12. Het Rijk neemt niet haar verantwoordelijkheid.
►VERWIJSWOORDEN: Het Rijk …….. zijn verantwoordelijkheid.
13. Een aantal van die mensen worden een rad voor ogen gedraaid. [Moet het “wordt” zijn, omdat “een aantal” enkelvoud is?]
►ONTLEDEN: Onzinverklaring; het zit ‘m niet in een aantal of mensen (dat is het meewerkend voorwerp). De reden dat hier wordt moet staan, ligt in het feit dat het ONDERWERP, een rad, ENKELVOUD is.
14. Onze roeisters kunnen de wereldtitel niet meer ontgaan.
►ONTLEDEN: de wereldtitel (onderwerp) kan (aan) die roeisters (meewerkend voorwerp) niet meer ontgaan.
15. Over het Visserijmonument in Urk: Hier staan de namen van zij die tijdens de visvangst zijn overleden.
►GRAMMATICA: het persoonlijk voornaamwoord zij kun je alleen als onderwerp gebruiken; hier heb je de niet-onderwerps-naamval hen nodig; er staat nl. een voorzetsel (van) voor en dat is onmogelijk bij het onderwerp van een zin. Dus geen zij, maar hen.
16. Over de gevluchte president van Kirgizië: Ik denk niet dat hij nog een factor van belang speelt.
►STIJLFOUT (contaminatie = besmetting): je speelt een rol van belang, of je bent een factor van belang.
17. Over 20 minuten komt Pieter Steinz, chef Boeken van het NRC.
►VERWIJSWOORDEN: de C in NRC staat voor Courant, een de-woord, dus de NRC. (Erg onbenullig.)
18. Ook in Iran werden demonstraties de kop ingedrukt. Wat taalkundig juist zou zijn is hier contra-intuïtief.
[Vergelijk daarom: Alle hoogleraren werd / werden van begin af aan de mond gesnoerd. en: Toen werd / werden mijn broer eindelijk de ogen geopend.]
►ONTLEDEN: Werd (enkelvoud) demonstraties de kop (onderwerp en enkelvoud) ingedrukt. Demonstraties is meewerkend voorwerp, daar kun je nl. aan of bij vóór denken / zetten.
19. Dat is één van de factoren die kan leiden tot vervreemding en radicalisering.
►GETAL: factoren is meervoud, dus: …… die kunnen leiden tot …
20. Politiek commentator op Radio 1 over de chaos in Libië: Dat wil niet zeggen dat er binnen de NAVO wél gekeken wordt naar militaire opties.
►BETEKENIS: Dat wil het nl. juist wél zeggen. Bedoeld wordt: Dat (nl. waar het hiervóór over ging) laat onverlet dat ………
21. Volgens een woordvoerder van het Rode Kruis is voedsel en water en hygiëne niet zozeer het probleem, maar ……..
►GETAL: 1 + 1 = 2, dus meervoud. Voedsel & water en hygiëne zijn niet het probleem, …
22. …….. en dan spreek ik nog niet eens van alle tijdverlies die dat met zich meebrengt.
►VERWIJSWOORDEN: naar het tijdverlies verwijs je met dat, niet die. Wie zo’n fout niet automatisch ‘hoort’ of vanzelf ‘aanvoelt’ is z´n taalgevoel kwijtgeraakt.
23. De Tuchtraad was van mening dat de medisch inspecteur te prematuur een spoedprocedure had aangespannen.
►STIJL׃ fouter dan fout bestaat niet. Prematuur betekent te vroeg; te te vroeg is onbestaanbaar.
24. Britten zouden Britten niet zijn als er gegokt kon worden op de winnaar.
►BETEKENIS: alweer een onbedoelde omdraaiing van de betekenis van de zin bij gebrek aan kennis van de logica (uit de rekenkunde). Tweemaal min is plus, dus hier is een dubbele ontkenning nodig om de gewenste positieve uitkomst te krijgen. Er kan wél gegokt worden, dus zouden Britten Britten niet zijn, als er niet gegokt kon worden. LOGICA.
25. Financieel expert met topsalaris + bonus: ……. en dat houdt verband dat de maximum-hypotheek-garantie is verlaagd.
►STIJL of WOORDGEBRUIK: verband houden moet als vaste uitdrukking worden afgemaakt met met. Oplossing: dat houdt verband met de verlaging van de ……. Wat omslachtiger is een ‘hulpconstructie’: dat houdt verband met het feit dat de ……. is verlaagd.
26. Is dat nou geen gevaar voor de volksgezondheid, al die dode kadavers in de sloot?
►STIJL׃ doder dan dood bestaat niet. Een kadaver is een dood dier, met dode kadavers is het dubbelop.
27. Sinds Obama president is, is de onvrede en de verdeeldheid alleen maar toegenomen.
Wél grammaticaal juist zou zijn: Sinds Obama president is, is de onvrede over de verdeeldheid alleen maar toegenomen? Maar dat betekent wél iets anders.
►GETAL: onvrede en verdeeldheid (1 + 1 = 2, dus meervoud) zijn toegenomen.
28. Over een bekend Nederlands politicus, op bezoek bij een politiek uiterst rechts gezelschap in de USA: Hij voelt zich daar thuis, is onder vrienden. Hij spreekt daar de taal die men bevalt.
►GRAMMATICA: een heel originele fout, die je vooral vanuit de Duitse grammatica kan begrijpen en verklaren. Ben benieuwd of bij de Nederlandse taalgebruiker een gevoel bestaat van: dit klinkt niet. Men in deze zin is datief, 3e naamval, meewerkend voorwerp. Dat kan in onze taal niet (in het Duits wordt als datief van man de vorm einem gebruikt); men komt alleen als onderwerpsvorm voor. In bovenstaand voorbeeld is de oplossing: Hij spreekt de taal die de mensen bevalt. In het Duits kun je zeggen: Man (onderwerp, nominatief, 1e naamval) versteht das: men begrijpt dat. Das wird einem (meewerkend voorwerp, datief, 3e naamval) dann deutlich: dat wordt de mensen dan duidelijk. Dat wordt men dan duidelijk, kun je in het Nederlands niet zeggen. (Leuk hè?!)
29. Uiteindelijk zijn de spelers te kennen gegeven dat de grens nu echt bereikt was.
►ONTLEDEN: niet de spelers zijn te kennen gegeven (de spelers zijn geen onderwerp, maar meewerkend voorwerp en bepalen dus als zodanig NIET het getal van de persoonsvorm), maar het feit dat de grens bereikt was. En het bereiken van die grens is enkelvoud, dus het is te kennen gegeven (aan) de spelers. Dat de grens bereikt was, is (aan) de spelers te kennen gegeven. (Zo zie je maar dat zinsbouw zonder kennis van constructieleer een hachelijke zaak is. Net zoiets als gebouwen laten construeren door architecten die geen benul hebben van bouwkunde. Zulke gebouwen storten vroeger of later in.)
30. Het hagelwitte Bávaro-strand behoort tot één van de mooiste stranden ter wereld. (advertentietekst van reisbureau Kras)
►GETAL: òf het behoort tot de mooiste stranden (dat zijn er dus een aantal, waarvan Bávaro er één is), òf het is één van de mooiste stranden. Dit is dus een soort van contaminatie (besmetting), twee dingen door elkaar gooien.
31. Wij waren altijd zo’n land die bekend stond om haar tolerantie. (1 of 2 fouten?)
►2x VERWIJSWOORDEN: land is wel heel duidelijk een het-woord. Wij waren dus zo’n land dat bekend stond. En de tolerantie van een land is niet haar tolerantie, maar zijn tolerantie. Nederland viert dus op 5 mei niet haar bevrijding, maar zijn bevrijding. Het kabinet heeft niet in haar vergadering besloten, maar in zijn vergadering. Wel juist is dat de regering haar standpunt heeft gewijzigd. Dat regering vrouwelijk is, blijkt uit de uitgang –ing. Op taal is een systeem van regels en afspraken van toepassing.
32. Radio 1-presentator adviseert zijn luisteraars in goed Nederlands i.v.m. mist op Schiphol: Sowieso de site in de gaten houden. En anders even de airport contacten.
►STIJL: fantastisch proza, dat geen verdere toelichting behoeft.
33. Op vele plaatsen zijn de lokale binnenwegen glad.
►STIJL: bestaan er ook bovenlokale binnenwegen? Of anders lokale snelwegen? Lokale binnenwegen is dubbelop. Gebruik dus alleen binnenwegen, of anders lokale wegen.
(Doorgaande snelwegen, Intelligente genieën, de maximale topsnelheid: allemaal onzinnige overdrijvingen, stijlfouten.)