Met de vooruitzichten voor de lokale publieke omroep in Utrecht is het somber gesteld. Dat is af te leiden uit een rapport van een onafhankelijke adviescommissie die in opdracht van de Utrechtse gemeenteraad onderzoek deed naar de staat van de lokale publieke omroep.

“Door een gebrek aan nieuwe verdienmodellen is er geen ruimte om te innoveren en gelijke tred te houden met de ontwikkelingen in mediatechnologie”, zo stellen de deskundigen. Nog los van het feit dat bepaalde groepen nu al niet door de lokale publieke omroep worden bereikt, ziet de commissie dat bijvoorbeeld voor jongeren ook niet snel meer gebeuren.

Structureel ontoereikend
Daarenboven velt de commissie een hard oordeel over het programmabeleidsbepalend orgaan (PBO) dat de taak zou moeten hebben om de kwaliteit van de omroep te bewaken. De commissie: “De samenstelling en de expertise van het PBO is structureel ontoereikend. De voordacht van leden is beschouwd als een formaliteit, zonder dat specifieke eisen worden gesteld aan professionaliteit op mediagebied. De leden weten onvoldoende welke stromingen zijn vertegenwoordigd en zijn zich onvoldoende bewust van hun rol.”

Paraplu
Gemeenten in ons land hebben van het Rijk een grotere verantwoordelijkheid gekregen voor lokale media. In de Mediawet is de rol echter zo algemeen geformuleerd – “minimaal 50% van het aanbod moet bestaan uit informatie, cultuur en educatie” - dat dit nauwelijks een garantie biedt voor kwaliteit, zo stelt de commissie. In Utrecht lijkt RTV Utrecht op het eerste oog de regionale omroep, maar functioneert het in feite als paraplu waaronder de regionale omroep en lokale omroep voor de stad Utrecht werken. Met zenders als RTV Utrecht, Radio M, UStad en Bingo FM.

Contrast
De commissie schetst in haar rapport dat de stad Utrecht 334.295 inwoners heeft (waarvan 67% autochtonen en 22% niet westerse allochtonen) en dat een groot deel daarvan jong is (20% jonger dan 17 jaar en 49% tussen 17 en 44 jaar) en 60% van de beroepsbevolking hoogopgeleid is.
Maar dat levert een redelijk contrast op met de doelgroepen die de Utrechtse publieke omroepen proberen te bedienen: RTV Utrecht en Radio M richten zich op een breed publiek in de provincie Utrecht (elders gespecificeerd als ‘praktische familiemensen, traditionele streekbewoners, betrokken gelovigen, kritische verdiepingszoekers en zorgzame duizendpoten’). Terwijl UStad en Bingo FM zich in de Domstad vooral richten op de lagere sociale klasse en ouderen. Jongeren en hoogopgeleiden worden dus niet bediend.

Mediaconsumptie
Wellicht verklaart dat voor een deel waarom slechts 9% van de inwoners van de stad vaak kijkt naar UStad, terwijl 39% dat soms doet. Naar Bingo FM luistert 7% vaak en 15% soms en op sociale media blijkt de lokale omroep volgens de constatering van de commissie nauwelijks herkenbaar.
Jongeren, zo concludeert de commissie, vervangen de krant of televisie door nieuws ‘te snacken’ via apps en websites. Daarmee groeit de invloed van blogs, vlogs en sociale media, maar verschuiven ook de advertentiegelden naar media als Facebook, YouTube en Twitter. Giganten waar de lokale omroep het tegen aflegt, volgens de commissie. Ze spreekt dan ook de zorg uit te betwijfelen of er binnen deze nieuwe informatieorde überhaupt nog voldoende mogelijkheden zijn via lokale/regionale omroep om brede lagen in de samenleving van onafhankelijke en relevante informatie te voorzien.

Lichtpuntje
Hoewel de commissie enerzijds constateert dat het de lokale/regionale omroep in Utrecht ontbreekt aan financiering van nieuwe mediatechnologie, waardeert ze in haar rapport wel de bijdrage van de lokale publieke omroep aan innovatie en talentontwikkeling. Vanuit de scholen voor journalistiek in Utrecht, Ede en Zwolle krijgen jaarlijks twaalf (camera)journalisten in opleiding de kans om ervaring op te doen. Dat geldt ook voor zes stagiaires van het Creative College en tien vrijwilligers bij Bingo FM.

Nieuwe licentie
De bevindingen van de commissie worden na de zomervakantie in de Utrechtse gemeenteraad besproken. In april 2018 verloopt de huidige licentie van de lokale publieke omroep en staat het voor andere geïnteresseerde partijen vrij om mee te dingen naar een licentie voor een nieuwe periode van vijf jaar. De initiatiefnemers van DUIC (De Utrechtse Internet Courant) laten onze redactie desgevraagd weten een dergelijke aanvraag momenteel inderdaad te overwegen.

Lees hier het volledige rapport van de commissie in opdracht van de Utrechtse gemeenteraad

Redactie: Koen van Tankeren

Lees ook:
- 'Ooggetuigen, politici + wijkagent verslaan Utrechtse media bij 'breaking news' 
- 'Fors banenverlies bij RTV Utrecht'

Reactie Ouke Arts, voorzitter van de commissie die het onderzoek uitvoerde:
"Onze commissie heeft naar aanleiding van de visitatie inderdaad geconcludeerd dat innovatie en talentontwikkeling van groot belang zijn voor de lokale publieke omroep in Utrecht, maar was niet somber over zijn toekomst. De mediasector verandert snel. Het aantal media dat een brede doelgroep weet te bereiken is klein. De decentralisering van taken van het Rijk naar gemeenten vraagt om een sterke lokale journalistieke tegenmacht. En bij gemeenten groeit het bewustzijn dat de huidige financiering van de lokale journalistiek beneden de kostprijs is. De lokale publieke omroep heeft in deze context tal van kansen om meer doelgroepen te bereiken en een rijker media-aanbod te realiseren, ook in Utrecht. Met het verzilveren van die kansen kunnen onafhankelijke publieke media als RTV Utrecht meerdere bevolkingsgroepen blijven bereiken en dat is een belangrijke voorwaarde voor sociale cohesie en een vitale lokale democratie. Kortom: de roep om een sterkere lokale journalistiek neemt toe, maar de huidige financiering is gebrekkig. Het is wat de commissie betreft dan ook een noodzakelijke zoektocht naar kansen, die vraagt om nieuwe verdienmodellen of aanvullende subsidiëring door de gemeente Utrecht."

RTV Utrecht reageert verheugd op het rapport van de visitatiecommissie in dit bericht op haar eigen website