Hoe verwerven en gebruiken mensen kennis van taal? Dat is het centrale onderwerp van het interuniversitaire (Utrecht, Groningen, Nijmegen) onderzoeksproject Conflicts in Interpretation, dat tot september 2006 loopt.

Het project richt zich op de manier waarop de betekenis van een zin wordt bepaald. In het najaar organiseert het Universiteitsmuseum een tentoonstelling over ‘optimale communciatie’ naar aanleiding van het onderzoek.

De centrale hypothese van het project Conflicts in Interpretation is dat je een zin begrijpt via een proces van optimalisatie. De optimale betekenis wordt (onbewust) berekend door alle mogelijke betekenissen voor die zin te vergelijken. De betekenis die het best voldoet aan alle beperkingen samen is de optimale betekenis. Deze betekenis wordt dan gekozen voor die zin.

Verschillende factoren
Betekenis is afhankelijk van heel veel verschillende factoren, die soms in tegengestelde richting wijzen. Sommige van deze factoren (die de vorm hebben van beperkingen op betekenis) zijn sterker dan andere. Een zwakkere beperking mag geschonden worden, maar alleen als dit tot gevolg heeft dat zo aan een sterkere beperking wordt voldaan.

Betekenis
In principe gebruiken mensen alle beschikbare informatie om de betekenis van een zin te bepalen. Beperkingen op betekenis kunnen daarom betrekking hebben op verschillende aspecten van taal: woordvolgorde, woordbetekenis, klemtoon, de vorige zin, kennis van de wereld, enzovoort.

Het onderzoek valt in drie deelprojecten uiteen. Drs. Gerlof Bouma (Groningen) onderzoekt hoe beperkingen uit verschillende taalmodules samen een bepaalde betekenis opleveren. Dr. Joost Zwarts (Utrecht) onderzoekt hoe talen kunnen verschillen in de manier waarop ze betekenis toekennen aan zinnen. Hij doet hiervoor vergelijkend talenonderzoek. Dr. Irene Krämer (Nijmegen) onderzoekt hoe kinderen beperkingen op betekenis leren. Zij voert hiervoor psycholinguïstische experimenten uit. Meer informatie: http://oase.uci.kun.nl/~hdehoop/cognitie.htm