door Wilmie Geurtjens

“Er zijn kwesties in de media waarvan ik denk: je zult het maar moeten doen, als communicatieprofessional,” zegt UCK-lid Jeske Decock. “Ik was daar al langer over aan het nadenken. Je moet wel kunnen leven met wat je in je werk doet, het moet passen bij je eigen waarden. Afgelopen najaar, tijdens een UCK-bijeenkomst over strategische communicatie, stipte spreker Karel Winkelaar het thema ethiek aan. Naast mij zat UCK-lid Marjo van Momberg. We bleken het onderwerp allebei interessant te vinden en er meer mee te willen. Met vakgenoten uitwisselen over hoe je je waarden verenigt met de opdrachten die je krijgt van je organisatie. En dan op zo’n manier dat je er allemaal wat aan hebt in je dagelijks werk. Marjo en ik zijn geen lid van de programmacommissie, maar we kregen meteen groen licht en alle hulp die nodig was om de bijeenkomst van vandaag te organiseren.”

Vertrouwen winnen

Nico de Leeuw en Jan Merton bleken de aangewezen mensen om deze avond te structureren. Ze zijn auteurs van het boek ‘Communicatie en Ethiek’ en bovendien ervaren in het geven van workshops over het thema. Hun motto is: Een onsje meer ethiek mag best, en hun uitgangspunt dat door de smartphone iedereen journalist/fotograaf/eindredacteur is geworden. Daardoor blijft niets meer geheim en reist nieuws met de snelheid van het licht. In die context moeten bedrijven en organisaties het vertrouwen winnen van al hun belanghebbenden en dus goed gedrag vertonen. Dan heb je met ethiek te maken.

Goede bedoelingen

In zijn inleiding noemt Jan de actuele reuring over de gang van zaken bij de productie van het NTR-programma Anorexia Eetclub. De teneur in de berichtgeving is dat de programmamakers onzorgvuldig zijn omgegaan met de jonge vrouwen die ze gevolgd hebben. Een UCK-lid stelt direct dat het juist belangrijk is omdat zo’n ziekte zo onder de aandacht komt in de media. Pats! Meteen barst een levendige discussie los. Over waarden, over wat je wilt bereiken en hoe goede bedoelingen helemaal verkeerd kunnen uitpakken.

Chocola

Ook bij de gevallen waar Nico en Jan vervolgens mee komen blijft de discussie levendig, soms zelfs uitgesproken fel. Zoals over wat chocolademaker Tony Chocolonely deed toen het bedrijf een persbericht liet uitgaan over haar gang naar de Beurs, maar vervolgens voor geen enkele journalist behalve het ANP de telefoon opnam. Dat het bedrijf gewoon een winkel opende in het voormalige Beursgebouw van Berlage werd uit het persbericht niet duidelijk. Toch namen vrijwel alle media de inhoud over. De meningen van de UCK-ers over Tony Chocolonely variëren van ‘Leuk bedacht’ tot ‘Je mag niet liegen’ en ‘Je misbruikt de journalistiek’. Ook het boomerangeffect komt ter sprake: het zal een hele tijd duren voor journalisten je weer vertrouwen.

Onoprechte overheid

Dan was er het plan van de gemeente Amsterdam. Iemand had bedacht om een jonge Marokkaanse acteur 25 vlogs te laten maken, waarin hij steeds verder deradicaliseerde. De gemeente Amsterdam wilde echter op geen enkele manier traceerbaar zijn als opdrachtgever en zou daarom alle betalingen via een omweg doen. De onoprechtheid van deze communicatie doet menigeen stuiteren van weerzin, want ´Als overheid mag je niet liegen´. “Maar de overheid liegt dagelijks”, riposteert iemand. Weer een ander vindt: “Soms is het goed om te liegen, als je daarmee problemen voorkomt.” Ook in Amsterdam was overigens twijfel. Weliswaar is een begin gemaakt met opnames, maar die zijn even snel weer stopgezet en de video’s zijn nooit uitgezonden.

Wet of richtsnoer

Op ethische kwesties is vaak meer dan één antwoord, blijkt. Ethiek is daarmee contextafhankelijk, hoe verwerpelijk dat ook moge zijn. Nico vraagt of een gedragscode voor communicatieprofessionals zou helpen. Een code vergelijkbaar met die van de Raad voor de Journalistiek. Niet als bindende wet, maar als moreel richtsnoer. Nu is er wél voor een groot deel consensus onder de UCK-leden. Ze delen veelal de mening dat een code kan helpen om als beroepsgroep zowel het thema ethiek serieus te nemen, als door de buitenwereld serieuzer genomen te worden. Het kan een toetssteen zijn bij discussies in de eigen organisatie. En het helpt hoe dan ook om op meerdere manieren naar een kwestie te kijken.

Jeske en Marjo bekijken graag of er meer leden zijn die verder willen denken en sparren over het thema ethiek. Geïnteresseerd, suggesties? Stuur hen dan een mail: jeskedc@hotmail.com en/of marjomomberg@gmail.com.